Kopte de Volkskrant afgelopen woensdag. In mijn herinnering ga ik onmiddellijk terug naar een situatie zo’n 30 jaar geleden. Ik was denk ik twee jaar leerkracht. Viel in voor een zieke collega en kreeg het aan de stok met een meisje in die klas. Zij wilde niet doen wat ik vroeg. En dat herhaaldelijk. Ze verstoorde de les en ik kreeg haar niet mee. Er was duidelijk een ‘strijd om de macht’ gaande. Ik voelde me machteloos. Ten einde raad ‘verzocht’ ik haar de klas te verlaten: “En nu eruit!!”
En dat deed z
e niet. Wat nu!? Ook ik maakte me schuldig aan het vergrijp van haar vastpakken en haar met ‘dwingende’ hand de klas uit te zetten. Het ergste was eigenlijk nog wat ik dacht. Dit meisje haar linkerarm zat in het gips. Ik dacht “ook al breek ik zo meteen je andere arm, eruit ga je…!”. Van die gedachte schrok ik enorm. En ik verslapte mijn greep onmiddellijk.
Waar waren al mijn pedagogische opvattingen, meningen gebleven over hoe kinderen op te voeden en te begeleiden? Ik had heus wel een verantwoorde pedagogische visie. Maar die was ver te zoeken op het moment dat ik me ‘bedreigd’ voelde en mijn angstmechanisme het van mij overnam.
Dit voorval noem ik vaak in mijn trainingen omdat ik van binnen uit weet hoe machteloosheid voelt en hoe het je soms tot handelingen brengt waar ik tot op de dag van vandaag niet trots ben. Ik snap hoe het werkt, maar dat is geen excuus. Dit voorval is voor mij de aanleiding geweest om met mezelf het onderzoek te doen naar hoe het ‘zo ver was gekomen’.
De omgekeerde versie ken ik ook. Het was een warme zomerse dag en ik kreeg het aan
de stok met mijn wiskunde docent. Een leerling snapte iets niet en hij was niet bereid om het uit te leggen (in mijn ogen, mijn waarheid!). Gewapend met dit onrecht ging ik de strijd aan. En stevig ook kan ik je vertellen. Ten einde raad moest ik van de docent het lokaal verlaten. En dat deed ik niet. Ik bleef zitten waar ik zat. Ik vond zijn handelen zeer onrechtvaardig en dus bleef ik zitten. Ik zei nog heel stoer: “de enige manier om mij hier weg te krijgen is via het raam”. Want daar zat ik naast en dat stond open. De docent verliet toen op hoge poten het lokaal. Ik had ‘gewonnen’. Maar ook hier hield op latere leeftijd mij de vraag bezig “wat maakte dat ik zo de strijd aanging?”.
Henk Galenkamp heeft een prachtig boek geschreven met de titel ‘Bang voor Boos’. Een aanrader! Als een leerling grensoverschrijdend gedrag vertoont kan dit jouw gevoel van veiligheid aantasten. Dit roept angst op. Als je je angstig voelt neemt je reptielenbrein het over. Het schakelt het vecht-/vlucht- of bevriezingsmechanisme in. Het gedrag van de ander ‘herinnert’ je aan de momente dat je in jouw veiligheid bent aangetast (meestal op jonge leeftijd) en toen niets aan de situatie kon veranderen. Leerlingen die niet doen wat jij van ze vraagt, kunnen jouw in het hier en nu triggeren, op iets wat hoort bij het toen en daar. Dit maakt dat jij je bedreigd voelt (maar daar zijn we ons vaak niet bewust van).
Bij grensoverschrijdend gedrag past de emotie boos. Deze boosheid maakt dat je een halt roept aan dit grensoverschrijdende gedrag. Door in deze situatie te reageren met ‘vechten’ of ‘vluchten’ roep je geen halt toe aan het grensoverschrijdende gedrag van de ander. En dit is het onderzoeksgebied van jou als leerkracht, als mens. Wanneer kom jij daar terecht. Wanneer voel jij je machteloos of angstig? Wat zijn jouw triggers? Wat moeten leerilingen doen om jou over de rooie krijgen? Welk gedrag maakt dat jij je bedreigd voelt? Wat moeten ze doen om jou echt heel boos of heel machteloos te laten voelen en hoe ga je dan reageren?
Als je dat van jezelf weet kun je onderzoeken wat de achtergronden zijn van je triggers. Dat zijn namelijk de dingen die in jou ‘onderwater-programma’ zitten. Dat heeft niets met de leerling te maken. Het heeft alles te maken met situaties waarin jij je ooit angstig en machteloos gevoeld hebt en niet in staat was om iets aan die situatie te veranderen. De leerling maakt dit in feite alleen maar ‘los’. Dat wat onder de waterspiegel van de welbekende ijsberg zit komt voort uit wie je bent, wat je waarden zijn, welke ervaringen je hebt opgedaan, hoe je bent opgevoed, hoe jij vindt dat je met elkaar moet omgaan etc. Het lastige van dit thema is dat je je hiervan vaak niet bewust bent. En dat maakt het ook zo moeilijk om dit te veranderen. Een training of coaching helpt je om je hier bewust van te worden. Zorg dat je je je grens kunt bewaken op en heldere, duidelijke en krachtige manier. Van binnen en van buiten.
Omgekeerd speelt zich in feite hetzelfde patroon af. Het kind voelt zich bedreigd en ‘installeert’ ook zijn vecht/vlucht mechanisme. Het resultaat: twee botsende ijsbergen. Vanuit het kind is het ook belangijk om te weten wat zijn of haar triggers zijn. In een een ontspannen sfeer, is het niet moeilijk om sensitief en responsief te zijn, maar juist als het spannend wordt dan verliezen we het overzicht en worden we in de situatie “gezogen”.
Als je jezelf niet herkent in ‘vechten’ kijk dan eens of je jezelf herkent in ‘vluchten’ of in ‘bevriezen’. Ik zie ook vaak leerkrachten niet reageren op grensoverschrijdend gedrag. En zij ‘kiezen’ dus een andere route.
Mijn belangrijkste tips hier zijn:
- Onderzoek hoe jij omgaat met grensoverschrijdend gedrag?
- Ga voor jezelf na wat jouw triggers zijn. Wanneer wordt jij ècht boos?
- Bespreek dit met collega’s en zoek naar oplossingen. Zorg voor een ‘Eerste Hulp Bij Triggermomenten’.
- Ga op tijd de klas uit en laat je niet meesleuren door je ‘onderwaterprogramma’.
- Doorbreek het taboe en deel dit met elkaar. Je zult verbaast zijn hoeveel collega’s je hebt die dit herkennen.
- Volg een training of coaching als je merkt dat het je in de weg zit.
- Lees: ‘Bang voor Boos’ van Henk Galenkamp
Tot slot: realiseer je hoeveel meer je voor de kinderen kunt betekenen als je dit thema onder de loep neemt!
Zorg dat je het Verschil maakt!
Afgelopen week is www.klassenkracht.nl online gegaan met als cadeau een gratis e-book Aan de slag met: GROEPSVORMING! 108 werkvormen om van een klas een Top-groep te maken. Er zijn inmiddels meer dan 130 boeken gedownoad. Het bericht is 39 keer gedeeld en meer dan 2.700 personen hebben het bericht gezien. Echt super!
Als je dit waardeert dan zou ik het heel fijn vinden als je mij wilt helpen om mijn facebookpagina Groepsvorming meer zichtbaar te maken door een like te geven. Voor al diegene die dit inmiddels gedaan hebben: heel erg bedankt!
En verder: DEEL dit artikel met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen te klikken, zodat ook andere leerkrachten in jouw netwerk kennis kunnen maken met de blogspot van Klasse(n)Kracht.
En heb jij mooie ervaringen over hoe je grensoverschrijdend gedrag een HALT toeroept? Deel dit met ons in het commentaarveld hieronder!
Klasse(n)Kracht 